Zo’n 40 leden van Liberaal Groen gingen woensdagavond 26 juni in gesprek met Tweede Kamerleden Silvio Erkens en Thom van Campen over het hoofdlijnenakkoord en het nieuwe kabinet. Silvio voert in de fractie het woord op klimaat- en energiebeleid, Thom op landbouw, voedsel, stikstof en Europa.
Silvio zei tevreden te zijn dat de VVD veel afspraken over klimaat en energie in het hoofdlijnenakkoord heeft weten te maken met drie partijen die daar minder enthousiast over waren. Zo is ook het volgende kabinet gecommitteerd aan het Klimaatakkoord van Parijs, waarvan de doelstellingen zijn omgezet in Europees en Nederlands beleid. Er gaat meer geld naar het Klimaatfonds, waaruit onder meer de bouw van nieuwe kerncentrales wordt gefinancierd.
Meer kernenergie, ook kleine, modulaire reactoren; energieonafhankelijkheid van onvrije landen en leveringszekerheid zijn voor Silvio drie van de speerpunten waaruit de inbreng van de VVD in de vierpartijencoalitie blijkt. Ook noemde hij verduurzaming van de industrie met maatwerkafspraken en het lostrekken van vergunningverlening voor nieuwe energieprojecten als hoofdthema’s. Dit geeft bedrijven de zekerheid om investeringen te doen voor de lange termijn, en in Nederland te blijven en te verduurzamen in plaats van elders minder schoon te produceren.
Daartegenover staat dat de verplichte installatie van warmtepompen wordt geschrapt. De VVD liep hier sowieso niet warm voor, maar de verduurzaming van de gebouwde omgeving komt zo wel op de tocht te staan. Het kabinet of de Tweede Kamer zal de komende jaren mogelijk met aanvullend beleid moeten komen om de doelstellingen te halen.
Gemengd verhaal op landbouw
Voor Thom was de uitkomst van de onderhandelingen gemengd. In de vorige periode heeft hij vanuit de Tweede Kamer een nieuw VVD verhaal laten horen over schone lucht, schoon water en natuur. Dat verhaal was ook duidelijk te lezen in het verkiezingsprogramma van vorig jaar, maar het is niet het verhaal van andere drie partijen.
Positief in het hoofdlijnenakkoord zijn wat Thom betreft de inzet op doelsturing en in het bijzonder de ontwikkeling van een afrekenbare stoffenbalans voor boeren, iets waar Team Voedsel van Liberaal Groen vorig jaar onderzoek naar heeft gedaan. Hiermee kunnen boeren zelf sturen op het terugbrengen van emissies van ammoniak en broeikasgassen en verliezen van nutriënten uit dierlijke mest naar bodem en water. Ook is Thom blij met de extra gelden voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Daarvoor komt 500 miljoen euro per jaar beschikbaar.
Lastiger is de inzet van het hoofdlijnenakkoord en de beoogde bewindslieden van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur op het terugwinnen van de Nederlandse ‘derogatie’ van de Nitraatrichtlijn. Jarenlang mochten Nederlandse boeren meer dierlijke mest uitrijden dan hun collega’s elders in de EU. De waterkwaliteit is in grote delen van Nederland echter ondermaats, waardoor de Europese Commissie de derogatie heeft ingetrokken. De kans dat die alsnog wordt gegund wanneer Nederlanders in Brussel ‘met de vuist op tafel slaan,’ schat Liberaal Groen laag in.
Ook bespeurt Thom minder erkenning bij de andere partijen dat stikstof een grote drukfactor is op de natuur. De VVD staat welwillend tegenover een nieuwe ‘rekenkundige ondergrens’, waarmee het bijvoorbeeld makkelijker zou kunnen worden om PAS-melders te legaliseren. Maar Thom waakt er wel voor dat hervormingen juridisch houdbaar moeten zijn. Anders worden ook boeren weer de dupe van kortzichtig overheidsbeleid. Om PAS-melders te legaliseren, is het óók nodig dat er minder stikstof uitstoot en neerdaalt, waardoor de natuur een kans krijgt om te herstellen.
Leden vroegen Thom onder meer naar de dierwaardige veehouderij. Hij zei trots te zijn op het compromis waar hij samen met Tjeerd de Groot (D66) eerder dit jaar een meerderheid voor wist te vinden. Als zij geen tegenamendement op de Wet dieren hadden ingediend, was een minder ambitieus wetsvoorstel van minister Piet Adema (CU) hoogstwaarschijnlijk aangenomen. Dankzij het amendement-De Groot/Van Campen, dat drie weken geleden door de Eerste Kamer werd aangenomen, staat er nu een harde deadline van 2040 in de wet. Dan moeten alle stalsystemen voldoen aan de eisen van dierwaardigheid. De volgende minister van Landbouw moet binnen een jaar de eerste concrete voorstellen doen om die omschakeling in gang te zetten.
Netcongestie hoogste prioriteit
Netcongestie wordt in het hoofdlijnenakkoord één keer genoemd, maar dit heeft volgens Silvio wel de hoogste prioriteit. Een vraagsteller wees erop dat met de combinatie van meer kernenergie en minder ‘fossiele subsidies’ (belastingvoordelen voor olie en gas) de druk op het stroomnet toeneemt. Silvio ziet dit ook, en zei dat er meer en sneller moet worden gebouwd, bijvoorbeeld door procedures te versoepelen. Ook wil hij dat netbeheerders bedrijven meer inzicht geven, zodat die kunnen inspelen op pieken en dalen in de vraag naar elektriciteit.
Silvio ziet net als aanwezigen niets in een aanbodgestuurd energiebeleid. In plaats van economie en samenleving aan te passen op de beschikbaarheid van stroom, moeten netbeheerders en energiebedrijven erin slagen om aan de vraag van bedrijven en burgers te voldoen. Waterstof kan daarbij helpen.
De wens om sneller te bouwen, ook om bijvoorbeeld het spoornet uit te breiden, werd breed gedeeld, hoewel Thom waarschuwde dat we daar vaak aan Europese regels zijn gebonden. Het volgende kabinet zal in Brussel coalities moeten bouwen om tot liberaliseringen te komen. De spanning tussen natuur- en dierenbescherming enerzijds en het verduurzamen van de economie anderzijds, iets waar ook het vorige kabinet mee worstelde, zal nog wel een tijdje actueel blijven. Liberaal Groen is binnen de VVD natuurlijk dé plek om die discussie te voeren.
Circulaire economie en innovatie
Een andere vraagsteller wees erop dat het hoofdlijnenakkoord weinig aandacht heeft voor een circulaire economie. De Kamerleden wezen daarbij ook naar Europa, waar beleid op circulariteit en grondstoffen nog in de kinderschoenen staat. Wel zien zij brede erkenning dat de Europese markt gebaat is bij meer hergebruik, minder afhankelijkheid van onvrije landen en het aanleggen van gezamenlijke reserves. De Nederlandse maatwerkafspraken met de industrie kunnen hier een rol in spelen. Liberaal Groen is dan ook verheugd met de benoeming van Sophie Hermans tot minister van Klimaat én Groene Groei.
Alternatieve eiwitten, zoals kweekvlees en (precisie)fermentatie, ontbreken in het hoofdlijnenakkoord terwijl de VVD volgens Thom nieuwsgierig is naar deze innovaties. Gelukkig proeft hij die nieuwsgierigheid ook bij andere partijen in de Tweede Kamer. Hij zal de nieuwe minister daaraan herinneren. Nederland dreigt nu namelijk de boot te missen. Omdat het Europese toelatingsbeleid zo streng is, wijken bedrijven uit naar Azië en de Verenigde Staten.
Eén innovatie die inmiddels wel op instemming vanuit Brussel kan rekenen, is Renure. Thom bedankte Jan Huitema voor zijn jarenlange inzet op dit dossier in het Europees Parlement. Renure – bewerkte dierlijke mest – biedt op termijn mogelijkheden voor boeren om zonder derogatie en zonder (meer) kunstmest aan de Europese normen te voldoen. Het is dan ook een innovatie die door zowel het LNV-netwerk van de VVD als Liberaal Groen wordt toegejuicht: beter voor boeren en beter voor het milieu.
We danken Silvio en Thom voor hun tijd en uitleg op deze zomerse avond en wensen beiden veel succes in de komende periode. Vrijdag gaat de Tweede Kamer met reces. In de maanden juli en augustus heeft Liberaal Groen ook geen activiteiten gepland. We hopen na de zomer bij jullie terug te komen!