Het heeft wat tijd gekost, maar ook de politieke top van de VVD is ervan overtuigd dat de mens met een antwoord moet komen op klimaatverandering. Premier Mark Rutte en fractievoorzitter Klaas Dijkhoff hebben dat op opeenvolgende partijcongressen duidelijk bevestigd. In de partijgelederen leeft al veel langer de overtuiging dat er een stevig liberaal antwoord moet zijn voor het klimaatvraagstuk. Het thematische netwerk Liberaal Groen, binnen de VVD één van de grootste netwerken, is daar een goed voorbeeld van. Hoe sterk de overtuiging is geworteld in de partij, en hoezeer de partij verantwoordelijkheid neemt in het vraagstuk van klimaatverandering, dat wordt dezer dagen nu stevig op de proef gesteld: Nu het resultaat van de onderhandelingen voor het klimaatakkoord onder aanvoering van oud VVD-leider Ed Nijpels naar buiten komt, is het sowieso spannend hoe de politiek hierop reageert. Immers, de Nederlandse benzineprijzen zijn toch al hoger dan die in Frankrijk. Je zult maar een politicus zijn met een moeilijke boodschap. Die worsteling was Klaas Dijkhoff in de uitzending van Pauw op 11 december aan te zien.
Maar goed beschouwd zou de politieke top van de VVD niet lang moeten nadenken: het resultaat van de onderhandelingen en de maatregelen die worden voorgesteld zijn het minste wat moet gebeuren. Over een paar jaar kunnen de onderhandelingen waarschijnlijk opnieuw gevoerd worden als blijkt dat wat nu is overeengekomen nog bij lange na niet voldoende is. In plaats van daarom als VVD naast goede voornemens ook alle mogelijke mitsen en maren aan te voeren, is het beter als de partij duidelijk is, verder vooruit kijkt en kansen benut.
Klimaatbeleid moet wel ‘betaalbaar en behapbaar’ zijn, lijkt tegenwoordig het liberale vertrekpunt. Je kunt je afvragen wie daarmee gerustgesteld wordt – de kiezer die dit waarschijnlijk niet gelooft, of de VVD zelf? Het is zelfs voor het vertrouwen van de burger in de politiek veel beter om een eerlijke boodschap af te geven, dat klimaatverandering een uitdaging van formaat is. Dat stevige maatregelen echt nodig zijn. Dat burgers en bedrijven met de VVD weten dat het klimaatprobleem echt wordt aangepakt, en dat zij ook een eigen verantwoordelijkheid hebben om duurzame keuzes maken. Het is evident dat we ons productie- en consumptiegedrag moeten aanpassen. Het leven hoeft niet slechter te worden, integendeel.
De VVD kan bij die boodschap ook makkelijk handelingsperspectief bieden met een oplossingsrichting die al jaren in haar verkiezingsprogramma’s staat: ‘de vervuiler betaalt’. Geef het bedrijfsleven en burgers zelf de keuze, maar wel één met een gelijk maatschappelijk speelveld. De onderneming met een surplus aan CO₂-uitstoot betaalt daarvoor een maatschappelijke prijs, waarvan de baten terugvloeien naar de duurzame doeners. Daarom moet er een stevige bodem in de CO₂-prijs komen. Als ondernemers weten waar ze aan toe zijn, kiezen ze voor duurzame oplossingen. En ook consumenten zet dit aan tot eigen keuzes: kies je een diesel of elektrische auto? Als de werkelijke maatschappelijke kosten in het product zijn verdisconteerd, zal je het ook in de prijs moeten merken. Een treinticket naar Parijs moet dus goedkoper worden dan vliegen, en als in de daluren de auto pakken goedkoper wordt, ontstaan er minder vaak stinkende files. Om diezelfde reden moet je op groene stroom geen milieubelasting heffen. En investeren in energiebesparing van je woning moet niet worden afgestraft met een hogere WOZ-waarde en dito huurwaardeforfait. De vervuiler betaalt, duurzaam doen loont zich en zo kan iedereen de keuze maken om mee te doen.
Verantwoordelijkheid nemen voor klimaatverandering betekent ook keuzes durven maken. Toepassing van het beginsel ‘de vervuiler betaalt’ is vooral een belastinghervorming, een grondige toets van alle belastingen en tarieven op maatschappelijke impact. De overheid bepaalt met die belastingen een groot deel van de kosten voor wonen, mobiliteit en energie. Zo bepaalt de overheid ook wat voor iedereen betaalbaar en behapbaar is. De VVD is een partij van doeners. De vervuiler laten betalen is het perfecte liberale uitgangspunt, en er is geen beter moment om dat door te voeren dan nu.
Met dank aan Donald Kreiken.